De originele titel van de Netflix-documentaire, My Octopus Teacher, benadrukt het unieke karakter ervan nog beter dan de vertaling, maar verhindert niet genoeg van de tranen die het je zal laten werpen.
Craig is een filmmaker en wil na twee jaar hard werken en intense druk niets horen over filmen, camera's, montage, wat dan ook. Hij wenst vurig opnieuw verbinding te maken met de Kaap der Stormen, op het puntje van Afrika, waar hij tijdens zijn jeugd woonde.
Maar terwijl hij deze halfdiepe wateren van het kelpbos verkent, ontmoet hij een octopus die hem een voorliefde geeft voor het maken van foto's.
Hier zijn mensen niet langer een simpele waarnemer van hun omgeving. Het is niet uitgesloten van het zogenaamde "wilde" leven, zoals de meeste dierdocumentaires doen, die afstand houden dankzij ultra-efficiënte filmapparatuur.
De wijsheid van de octopus herinnert ons eraan dat mensen oorspronkelijk ook deel uitmaken van deze wilde wereld wanneer ze hen met respect behandelen, en wanneer ze zich onderwerpen aan de krachten die hen zullen leren hoe ze zich opnieuw kunnen verbinden met andere vormen van leven.
The Wisdom of the Octopus, een dierendocumentaire als geen ander
Omdat ik na het zien van Blackfish nooit meer een voet in Marineland heb gezet, zal ik nooit meer een gevulde octopus kunnen bestellen in mijn favoriete restaurant in Marseille.
Het doel van de Wijsheid van de Octopus is om ons het buitengewone dier te onthullen dat zich achter deze tentakels verschuilt met 2.000 zuignappen, maar ook speelt op onze affecten door op de reeks emoties te drukken.
Het is het heel bijzondere productieproces van deze dierendocumentaire dat een echte ontmoeting mogelijk maakt tussen Craig, de duikende hoofdrolspeler, en de vrouwelijke octopus met wie hij bevriend raakt in de oceaan van zijn jeugd, in Zuid-Afrika.
Nicolas Sallé is een student aan IFFCAM, een instituut voor dierendocumentaires, en verzet zich tegen de klassieke voorwaarden van een shoot tegen die van Craig:
De dierenbenadering is heel anders naargelang de mensen maar ook naar de onderwerpen. Het filmen van een leeuw die gewend is aan auto's en mensen in Afrika of een wild en vrij dier in Frankrijk is heel anders.
Als je met wilde dieren wilt werken, is voorbereiding erg belangrijk. Hoe meer we over het onderwerp weten, hoe meer kans we hebben het te begrijpen en dus te observeren. Het is belangrijk om zijn biologische ritme te kennen, zijn dieet, waar hij slaapt, wat voor soort omgeving hij bezoekt, in welke tijd van het jaar hij zich voortplant ...
Dit eerste inlichtingenwerk op afstand is essentieel. Dan gebeurt alles op de grond. Net als een privédetective moeten we aanknopingspunten vinden en aanwijzingen zoeken over ons onderwerp (sporen van poten, uitwerpselen, urine, veren, haar, gietstukken…). Je kunt ook een video-trap plaatsen die wordt geactiveerd als er iets of iemand voorbij loopt.
Als al dit onderzoek is gedaan, is het tijd om jezelf te camoufleren in de natuur (uitkijken) op de juiste plek om elkaar te ontmoeten.
Craig overtreedt deze regels al door zich eerst onder te dompelen in de natuurlijke en turbulente omgeving van Cape Storm, met een minimum aan uitrusting (een masker, een snorkel en zwembroek) en zonder een precies idee te hebben. van wat hij daar wil vinden.
Hier komt hij oog in oog te staan met deze octopus en leert hem vervolgens op te sporen om hem beter te kunnen observeren.
Nicolas Sallé ontcijfert Craigs manier van doen:
De man in deze film is een waarnemer, acteur en regisseur.
Aanvankelijk dacht hij alleen dat hij een toeschouwer was, dat was wat hij deed sinds hij klein was. Gefascineerd door de onderwaterfauna, wijdde hij zich er dagelijks aan, maar bleef een vreemde voor deze omgeving.
Het is in deze houding dat hij veel over de octopus en zijn ecosysteem heeft kunnen leren. Hij was in staat om interacties met de andere aanwezige soorten te observeren en ongelooflijk gedrag te ontdekken.
Als de beelden en het verhaal van de documentaire ons ongelooflijk lijken, komt dat omdat dit gedrag van de dierendocumentairemaker nogal innovatief is:
Hoewel hij niets meer heeft geleerd over het gedrag van octopussen, heeft Craig niettemin laten zien dat ze in staat zijn om 'vriendschappelijke' relaties met mensen aan te gaan, maar bovenal onthult de vorm van de documentaire ons veel over de plaats van de mens in deze door mensen verlaten onderwaterwereld.Craigs benadering van dieren is tenslotte geweldig en erg interessant. Als je maandenlang elke dag het veld in gaat, is er geen betere manier om soorten, gedragingen en interacties tussen de verschillende actoren van een ecosysteem te observeren en te ontdekken.
In de vorm is het heel anders. Zelfs als de interacties tussen mens en dier erg ontroerend zijn, kan het ook het leven van de octopus en dus de film hebben gekost. Hij was zich ervan bewust.
Craigs rol is erg dubbelzinnig. Deontologisch is dit niet acceptabel in de context van een dierendocumentaire, maar de onderhouden link was zodanig dat het niet anders kon. Door acteur te zijn, leerde hij uiteindelijk niets meer dan alleen toeschouwer te zijn.
Staat Octopus Wisdom een herverbinding met de menselijke natuur toe?
Paul de octopus liet ons in 2021 tijdens het WK al zien dat octopussen het potentieel hadden om het heelal te regeren.
Het streven om een wereld te disciplineren door beschavingen te creëren die ons ervan uitsluiten, hoe moeizaam het ook mag lijken, lijkt echter van de mens te zijn, en niet van de octopus.
Hier stelt Craig zichzelf de volgende vragen: Heeft de mens nog een plek in het wild? En in het bijzonder in deze onderwaterruimte? En zo ja, in hoeverre? Met welke voorzorgsmaatregelen? Hoe doordringen zonder het te verwoesten?
Volgens Nicolas Sallé begint dan een echt debat:
Craigs nabijheid van de octopus op de lange termijn maakte hem een acteur in de documentaire. Het was onvermijdelijk. Was dit wat hij wilde? Niet noodzakelijk.
Het is precies het doel van de dierenfilmmaker om geen interactie te hebben met zijn onderwerp om zijn gedrag niet te veranderen, maar ook om hem niet in gevaar te brengen.
Craig heeft de octopus meerdere keren in gevaar gebracht. Hij had ziekten op haar kunnen overdragen door haar zonder bescherming te behandelen, hij bracht haar in gevaar door haar bang te maken en haastte zich daarom haar schuilplaats uit. De nabijheid van de octopus had ook kunnen worden opgemerkt door sommige van zijn roofdieren, zoals de pyjamahaai, om hem gemakkelijker te vinden.
In de wateromgeving blijven in de houding van de waarnemer is echter moeilijker dan op het land, aangezien er duidelijk geen manier is om je te verstoppen.
Het is precies deze zeer intieme 'ontmoeting' die deze film romantisch maakt. Net als Craig zijn we een waarnemer tijdens de film, maar hoe sterker onze band met de octopus, hoe meer we worden aangeraakt. We bewonderen Craig, gefascineerd door de octopus, we zijn bijna jaloers op de band die de twee hebben kunnen smeden.
We willen zien hoe hun relatie zal evolueren, wat er met dit dier zal gebeuren.
The Wisdom of the Octopus is niet alleen een documentaire over de octopodine die door Craig wordt waargenomen, maar neemt hetzelfde niveau als de documentairemaker zelf als onderwerp van studie.
Hij trekt een ware parallel tussen de octopus en de mens, twee wezens zonder fysieke verdediging voor de natuur, beschermd en gevoed door hun enige intelligentie. Twee emotionele wezens, in staat om te verbinden en relaties te creëren.
De wijsheid van de octopus brengt de mens terug naar zijn ware aard als een geleerd dier, op zoek naar leren en luisteren naar de ander en zijn omgeving.
Met spoed te zien op Netflix!
