Artikel van 18 februari 2021
In de maand augustus heb ik Europa bezocht dankzij iets geweldigs genaamd de Interrail Pass. Tijdens mijn reis maakte ik een tussenstop in Krakau, vanwaar ik een bus kon nemen naar een plaats waarvan we de naam allemaal kennen, zonder te weten dat het een stad is: Birkenau.
Deze zomer reisde ik naar Auschwitz, het grootste concentratie- en vernietigingskamp ter wereld. Verhaal dezelfde avond geschreven, na een verontrustende rondleiding.
Bezoek aan het kamp Auschwitz
We zijn vanochtend vroeg met de bus gegaan. Bij de museumreceptie ontmoeten we een menigte mensen van alle nationaliteiten. Gedwongen wachten op een bezoek in het Frans, pas 's middags ontmoeten we onze charmante Poolse gids, die de regels van beide kampen dicteert in onze koptelefoon.
Inderdaad, uit respect voor de mensen die hier in het kamp Auschwitz zijn omgekomen en voor de andere bezoekers, worden de bezoeken met zachte stem en met een helm gedaan. Hierdoor kan iedereen ook zijn uitrusting verwijderen om in stilte te bezoeken of om zich te isoleren van de groep terwijl hij geniet van de uitleg.
We bezoeken eerst Auschwitz , waar het ziekenhuis, de gevangenis en diverse andere tot musea omgebouwde kazernes zijn gevestigd. Op de muren van elke kamer zien we foto's van gedetineerden bij hun aankomst en vervolgens bij de bevrijding, kleding, kaarten, afbeeldingen uitgelegd door onze gids.
Eén foto zal me markeren: die van een Poolse politieke gevangene die poseert met zijn hoofd hoog voor een muur, de enige in zijn groep die armoede en angst niet zweet. Een waardigheid tegenover de dood die hem zijn menselijkheid teruggeeft, ondanks de bestialisatie waarvan hij fysiek en moreel slachtoffer is.
Tijdens het twee uur durende bezoek zal onze gids, een zachtaardige lerares die haar in haar vrije tijd bezoekt, niet minder dan elf verschillende manieren van sterven beschrijven.
De kampcijfers blijven in mijn gedachten: 1,4 miljoen doden, 69.000 Joden uit Frankrijk en 690 in een trein vanuit Oslo. De cijfers zijn zo enorm dat mijn verbeelding overweldigd is. Hoe kon ze niet zijn?
Ik realiseer me dat pas echt als we een laatste blok bezoeken waar honderden en duizenden brillen, schoenen, koffers, tandenborstels, dozen met schoenpoets, meegenomen van de mannen en vrouwen die uit de trein stappen, opgestapeld staan. Er zijn zelfs prothesen, houten pootjes of een potje Nivea crème.
Verderop de meest schokkende kamer, waarin velen hun middelen kwijtraken. Drie ton haar werd uit de lijken verwijderd toen ze de gaskamer verlieten om verkocht te worden aan een dekenfabriek.
Drie ton haar. De veranda van mijn huis kon ze niet allemaal bevatten. En achter elke streng een vrouw, een tienermeisje, brunette of blondine, joods, christelijk, communistisch, kapitalistisch, zigeuner, rijk of arm, uniek.
Hoe het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau werkte
Na een pauze ontmoeten we de gids voor de shuttle die ons naar Auschwitz II Birkenau brengt.
Onderweg lopen we langs de spoorrails, waar duizenden mensen zijn gepasseerd en waarop niemand zal terugkeren.
Deze "Terminus Absolu" doet me denken aan een oud nummer. (Ja, het is Jean Ferrat en ja, het instrument is verrot, maar deze teksten verdienen wat aandacht)
Aangekomen in Birkenau komen we binnen door de enige deur, de deur waar de treinen doorheen reden.
Afgezien van de sporen zien we om ons heen alleen poortjes met prikkeldraad en schoorstenen. Honderden schoorstenen komen uit de velden. Dit zijn de enige overblijfselen van de meeste houten barakken, deze oude stallen geïmporteerd uit Duitsland waar de gevangenen sliepen en (verder) leefden. Slechts een handjevol staat er nog.
Daar neemt de gids de tijd om ons haar uitleg te geven over het niet ingrijpen van omwonenden en regeringen, rechtvaardigend zonder te beschuldigen. Ze roept treffend samenwerking, angst, weigering erin te geloven en Milgrams ervaringen op.
Ze is een gevoelige en intelligente vrouw, die met respect spreekt op een plek die volgens haar als een begraafplaats moet worden beschouwd.
In de latrines, plaats van overlijden (ziekte, zwakke mensen die in putten vallen, geuren) en plaats van hoop (de organisatie van ruilhandel tijdens deze zeldzame onbeheerde momenten), praat ze met ons over ontsnappen en weerstand. The Righteous, Irena Sendler en de 2.500 kinderen die ze heeft gered.
Ten slotte, voor de ruïnes van gaskamer nr. 5, legt ze ons uit hoe moeilijk het is om deze plek in de rusttoestand te houden die de slachtoffers verdienen, zonder dat de huidige generaties het zich herinneren.
Het museum heeft besloten om gratis toegang te geven tot plaatsen, foto's en "getuige" -voorwerpen, terwijl het "museum van gruwelen" wordt vermeden dat ongezonde nieuwsgierigheid zou opwekken.
Daarom zien we geen foto's van de doden, worden de verschillende “recycling” van het menselijk lichaam niet genoemd (behalve het haar) en maken de gaskamers geen deel uit van het bezoek.
Met tranen in mijn ogen luisterde ik naar haar zeggen dat alleen het geweten van iedereen de gruwel kan vermijden, en dat het gemakkelijk zou zijn om de bevolking van die tijd de schuld te geven door te vergeten dat de onderdrukking van de volkeren is nog niet klaar met bestaan, wat doet denken aan de Tutsi's, de Afghanen, eraan herinnerend dat Polen pas twintig jaar vrij is.
De man en de beul, het dubbele gezicht van Auschwitz
Om hier te zijn, door deze kamers te bladeren waar honderden mensen werden gedood met insecticiden , om de executiemuren te zien, de getuigenissen van vernedering, de strafcellen, de foto's van willekeurige sortering en massale verplaatsing (is het een SNCF-trein die ik hier zie, zijn golven mensen uitstort die uit Parijs komen om te worden afgeslacht?).
Het is allemaal aangrijpend. Dit leidt tot het besef dat de mens een folteraar kan worden, dat niemand veilig is om ooit een folteraar te worden.
Want wie is de Mens, tussen degene die in een stal woont, een nummer op zijn arm getatoeëerd en de hele dag puin draagt, en degene die kinderen ondervoedt om de schade aan hun interne organen te observeren?
Het is al 16.00 uur als ik weer in de bus stap. Ik probeer tevergeefs naar muziek te luisteren: als ik op de tekst let, lijken te veel nummers me zinloos.
Ik voel me niet getraumatiseerd of overstuur, ik heb gewoon het gevoel dat ik het gezicht van deze waardige man in zijn gestreepte pyjama nooit zal vergeten. Ik voel me volledig bewust van de dierlijkheid van de mens. Het is duidelijk dat die gedachte na verloop van tijd zal vervagen, maar ik denk dat het zien van Auschwitz me voor altijd een beetje menselijker heeft gemaakt .
