Ik ontmoette een actrice en een regisseur om te praten over hun toneelstuk over verkrachting. De kans om een mooi project te benaderen en vooral de reacties die het thema oproept bij publiek, acteurs en theaterprogrammeurs. Zet in afgrond in 5, 4, 3 ...
SOS VIOL en zijn nieuwe pand
Aan de oorsprong van deze ontmoeting met Yves-Marina Gnahoua en Imhotep Tshilombo, is er een evenement dat vanaf het begin de toon zet: de inauguratie van het nieuwe pand van SOS VIOL op 14 februari (er was geen er is geen klein symbool). SOS VIOL is een Brusselse vereniging die gespecialiseerd is in de zorg voor slachtoffers van verkrachting en, uiteraard, de inhuldiging van haar nieuwe pand, groter, mooier en nieuwer dan de oude, bracht een groot aantal mensenrechtenverdedigers samen. Vrouwen.
Het was na een welsprekende toespraak in de vorm van een herinnering aan feministische prestaties en een oproep om ze vol te houden, dat het moment kwam om zichzelf aan elkaar voor te stellen en dat er een dialoog tot stand kwam tussen Yves-Marina, Imhotep en ik. Met kleine ovens in de ene hand en een glas cola in de andere, ging ik op zoek naar een nieuwe feministische bodem en mooie projecten in de maak. Het is een van hen die ik vandaag tot u spreek.
The Rape of a Little Black Cherry: het ontstaan
Het is op een bijzonder zonnige maartmiddag in Brussel dat ik Yves-Marina Gnahoua en Imhotep Tshilombo ontmoet om meer te weten te komen over het stuk waaraan ze werken, respectievelijk als actrice en regisseur.
The Rape of a Little Black Cherry is een toneelstuk dat Pascal Vrebos eind jaren 90 signeert. Hij zal het kort daarna opdragen aan een van zijn voormalige studenten die sindsdien actrice is geworden, Yves-Marina Gnahoua, door hem te vertellen " je doet er mee wat je wilt ”. En volgens de legende wreef hij in zijn handen.
Van laden tot herschrijven, 10 jaar rijping
De tekst, in de vorm van een monoloog, geeft een prominente plaats aan het standpunt van het slachtoffer, aangezien zij het is die het publiek vertelt over haar tragische lot (gebaseerd op echte gebeurtenissen) als een jong meisje uit Afrika dat kwam studeren in Europa. Zonder pijn of geweld te redden, vertelt de heldin haar verkrachting in een kort toneelstuk, waarin de poëzie niets wegneemt van het geweld van het onderwerp.
Tussen de dag dat de actrice de tekst ontvangt en haar eerste showcase in 2021, gaan er iets meer dan 10 jaar voorbij. De eerste reactie van Yves-Marina was inderdaad niet bepaald enthousiast:
'Ik zei hem dat het niet mogelijk was, dat het te rauw was, dat hij me dat soort dingen niet kon laten zeggen. De bijbehorende afbeeldingen waren te gewelddadig. Ik zei hem dat het verkeerd was, dat het vuil was. Waarop hij knikte om me eraan te herinneren dat het onderwerp zelf vuil was. "
Een toegewijd project
Te trashy, te zwaar om te dragen, de tekst werd verschillende keren herschreven voordat hij in 2008 zijn definitieve versie bereikte, maar ook daar stuitte hij systematisch op de weigering van de regisseurs waarmee Yves-Marina contact opnam.
'Ik wilde absoluut dat het stuk door een man werd geregisseerd. Ik wilde een mannenvinger over een onderwerp als dit, ik wilde zien hoe een man zou vertegenwoordigen wat een vrouw zou kunnen doormaken. Het was ook een manier om ervoor te zorgen dat verkrachting niet alleen een vrouwenzaak was. "
Terugkeer van de monoloog naar de "lade" -doos tot 2021 en de bekendheid van de actrice:
“Ik begreep dat er nooit tijd zou zijn voor dit onderwerp, dat er iets moest gebeuren. Hoeveel mensen maken dit dagelijks mee? En ik heb het niet alleen over vrouwen, ik heb het ook over kleine jongens, kleine meisjes en ook mannen. Toch praat niemand erover, het is een te sterk onderwerp. Tussen de realiteit van de verkrachting en de ongelooflijk harde beschrijving van het stuk is er nog steeds een kloof. Dit wil zeggen het geweld van het onderwerp. "
Dit is wanneer het stuk, van een theatraal project, een geëngageerd project wordt.
Verkrachting, een egelconcept
Als ik Imhotep Tshilombo vraag hoe hij reageerde op de eerste lezing van de tekst, antwoordt hij "slecht". Als ik hem vraag wat hem overtuigde om deel te nemen, antwoordt hij dat het de voorkeur van de auteur is:
'Het wordt van binnenuit afgehandeld. Daarom zei ik ja. Het is een tekst die zich gemakkelijk leent om in de stof te werken; qua klank is het schrijven van het stuk muzikaal gezien erg rijk. Maar ik probeerde verder te gaan. Het is een onderwerp dat gemakkelijk wordt afgestoten, het verdiende om verder te gaan, dus besloot ik de vierde muur neer te halen. "
De verkrachtingscultuur is nooit ver van onze discussie afgeweken. Ik benader het vanuit het perspectief van Europa en westerse landen in het algemeen, en noem Jack Parker, videogames en de verontschuldiging voor verkrachting in het algemeen. En Imhotep om zijn enscenering te rechtvaardigen door uit te leggen dat om een systeem aan de kaak te stellen, je de details moet laten zien.
'Ik wilde dat het realistisch was. Het was een enorme uitdaging, omdat we het risico liepen mensen ongemakkelijk te maken. Maar gezien de omvang van het fenomeen, en gezien het feit dat het van Congolese afkomst is, was het een risico dat het verdient te worden genomen.
We praten over verkrachtingen in Syrië, maar over de hele wereld beginnen mensen in opstand te komen tegen de gruwel van wat er in Congo gebeurt en de stilte van de media. Dit is ook de reden waarom ik dit stuk en zijn realistische vooringenomenheid accepteerde. Het was voor mij een manier om de schijn van evenwicht in de uitvoeringen te herstellen, voor onze zusters, onze moeders en al degenen die hier zijn.
Toen ik op de universiteit zat, wreef ik ongewild de schouders op met slachtoffers van verkrachting. Ik leerde wat ze achteraf hadden meegemaakt en daar zag ik de levens geruïneerd. Voor mij was het nodig om het publiek te confronteren, om hen de toestand van het slachtoffer te communiceren, want als men niet direct betrokken is, weet men het niet en wil men het niet weten. "
We praten erover, maar we raken het niet aan
Terugkomend op het uitgesproken doel van Yves-Marina om verkrachting meer te maken dan een vrouwenaangelegenheid, durf ik een vraag te stellen over de persoonlijke gevoelens van de regisseur.
“Ik had moeite om de kwestie van verkrachting te begrijpen. Het is een onderwerp dat ik kende, zoals veel mensen, maar waarvan ik me niet bewust was. Toen ik aan het stuk begon te werken, sprak ik er destijds veel over met mijn vrienden. Mijn nieuwsgierigheid bracht me ertoe veel vragen te stellen die ik mezelf niet eerder had gesteld.
We vroegen ons af in hoeverre we de pittige kant die we soms vinden in seksuele uitwisseling, het machtsspel dat soms aan opwinding ten grondslag ligt, van de rest kunnen distantiëren. Seksualiteit is ongelooflijk breed, werken met verkrachting roept veel vragen op.
In dit geval is het de destructieve schijf die wordt aangepakt. Verkrachting is geweld, geen seksueel register. "
Alle subtiliteit van het stuk ligt in de openhartige behandeling - door het prisma van het slachtoffer en zonder een vierde muur - van een ultraviolent onderwerp zonder in de valkuil van afval en gemak te vervallen. We maken het publiek niet schuldig, maar we proberen de onmetelijkheid van een uiteindelijk gewoon drama over te brengen.
Hiervoor nodigde de actrice een danseres en een cellist uit om te improviseren rond de originele tekst, allemaal in de vorm van een ronde tafel waar het publiek omheen zit. Het idee hier is om kunst te gebruiken als een hulpmiddel om zowel het probleem op afstand te houden als je er volledig in onder te dompelen.
De moeilijkheid om de kamer te programmeren
Yves-Marina Gnahoua heeft zich omringd met solide garanties om zijn project te rechtvaardigen en ervoor te zorgen dat hij niet zondigt door onwetendheid. Verschillende Brusselse verenigingen hebben het stuk bekeken voordat het werd gedubd, waaronder SOS VIOL en Garance, gespecialiseerd in zelfverdedigingslessen voor vrouwen.
Het was op hun advies dat het team besloot om het publiek voor aanvang van het stuk te waarschuwen. Een voorzorgsmaatregel verre van overbodig, aangezien bij elk van de vitrines een paar mensen de kamer verlieten.
De rest van het publiek had vaak meer dan een kwartier nodig om te vertrekken nadat de voorstelling voorbij was, en mensen kwamen altijd om vragen te stellen voordat ze naar buiten gingen. Bewijs dat het stuk een schot in de roos is, als het gaat om bewustwording en het stellen van vragen.
Ondanks dat de zalen bij elke showcase vol zijn (de eerste tijdens de veertien dagen van de vrouwen in 2021 in Brussel, daarna twee andere in 2021, nog steeds in Brussel), worstelt het stuk om sponsors te vinden en stuit het op de onwil van theaterregisseurs. die in tijden van crisis de voorkeur geven aan entertainment boven vervelende onderwerpen. We hebben het daarom meer dan ooit over verkrachting, maar sommigen wrijven het nog steeds meer dan anderen.
Je kunt Le Viol d'une Petite Cerise Noire vandaag, 16 mei 2021, in St Etienne bezoeken als onderdeel van de populaire theateruniversiteiten die door Michel Onfray zijn gelanceerd. En in september in Parijs, in samenwerking met het Centre Bruxelles Wallonie (recht tegenover het Centre Pompidou, voor fans van de Marais)!
